راهنمای تنظیم و استفاده صحیح از باتوم کوهنوردی+ تکنیک‌ها و نکات کلیدی

باتوم یا عصای کوهنوردی، ابزاری ضروری برای کوهنوردها و طبیعت‌گردهایی است که به‌دنبال تجربه‌های بهتر و ایمن‌تر در کوهستان هستند. باتوم‌ها به حفظ تعادل، کاهش فشار بر زانوها و مفاصل، کمک به عبور از مسیرهای دشوار و حتی حمل بار اضافی کمک می‌کنند. با داشتن این ابزار می‌توانید به ارتفاع‌های بیشتری صعود کنید و از طبیعت بکر قله لذت ببرید. اگر به کوهنوردی علاقه دارید و می‌خواهید نحوه تنظیم باتوم کوهنوردی را بدانید، این مقاله مخصوص شما است. در ادامه با انواع باتوم آشنا می‌شویم و سپس طرز استفاده و تکنیک‌های خاص را می‌آموزیم. پس همراهمان بمانید تا به کوهنوردی حرفه‌ای تبدیل شوید.

آشنایی با انواع باتوم کوهنوردی

انواع باتوم کوهنوردی بر اساس جنس و ساختار به چند دسته تقسیم می‌شوند. انواع آلومینیومی سبک، مقاوم و مقرون‌به‌صرفه هستند. آن‌ها برای کوهنوردی‌های سبک و متوسط مناسب خواهند بود. همچنین مدل‌های کربنی از انواع بسیار سبک، مقاوم و منعطف محسوب می‌شوند. این ابزارها برای کوهنوردهای حرفه‌ای و مسیرهای دشوارتر مناسب هستند. انواع ترکیبی نیز با ترکیب آلومینیوم و کربن ساخته می‌شوند و معمولا در قسمت پایین از آلومینیوم و در قسمت بالای دسته از کربن ساخته شده‌اند. این نوع باتوم‌ها ترکیبی از مزایای هر دو نوع قبلی را دارند.

علاوه‌بر جنس، باتوم‌ها از نظر ساختار نیز متفاوت هستند. نمونه‌های تلسکوپی سه‌تکه به چند قسمت تاشو تقسیم می‌شوند و به‌راحتی قابل حمل هستند. این ابزارها از جمله رایج‌ترین و بادوام‌ترین عصاهای کوهنوردی محسوب می‌شوند و قیمت مناسب‌تری نسبت به دیگر مدل‌ها دارند. البته طراحی آن‌ها یکی از نقطه‌ضعف‌هایشان محسوب می‌شود. زیرا وقتی عصا بسته می‌‌شود، نمی‌توانید آن را به‌درستی در کوله خود قرار دهید.

عصاهای تاشو نیز از جمله محصولات جدید موجود در بازار محسوب می‌شوند. آن‌ها سبک و جمع‌وجور هستند اما دوام مدل‌های سه‌تکه را ندارند. البته اگر کوهنوردی سبک می‌کنید، برایتان گزینه مناسبی خواهند بود.

عصاهای کوهنوردی ثابت از جمله دیگر محصولاتی محسوب می‌شوند که به تنظیم باتوم کوهنوردی نیازی ندارند. زیرا یک تکه هستند و طول قابل تغییر ندارند. چنین طراحی ثابتی باعث کاهش وزن ابزار می‌شود. این محصولات برای کوهنوردهای حرفه‌ای با قدرت بدنی بالا مناسب خواهد بود.

در نهایت باتوم‌های ترکیبی در بازار موجود هستند که ترکیبی از دو نوع تلسکوپی و ثابت محسوب می‌شوند. می‌توانید علاوه‌بر تنظیم ارتفاع این مدل‌ها، آن‌ها را تا کنید. البته این قابلیت تنظیم و تغییر ارتفاع به‌خوبی نوع سه‌تکه و تلسکوپی نیست. مدل‌های ترکیبی نزد کوهنوردهای حرفه‌ای بسیار محبوب هستند.

با توجه به تنوع زیاد باتوم‌های کوهنوردی، باید پس شناخت دقیق از نیازها و شرایط کوهنوردی خودتان، ابزار مناسب را انتخاب کنید و سپس روش استفاده صحیح از عصای کوهنوردی را بیاموزید.

طرز استفاده از باتوم در کوهنوردی

روش استفاده از عصای کوهنوردی در این تجربه اهمیت زیادی دارد. باید شیوه صحیح آن را بلد باشید تا تجربه کوهنورد خوبی داشته باشید. اولین قدم برای استفاده از عصای کوهنوردی، تنظیم ارتفاع آن است. ارتفاعی مناسب خواهد بود که هنگام ایستادن، آرنجتان با عصا زاویه ۹۰ درجه داشته باشد. می‌توانید از جدول زیر برای یافتن بهترین محصول متناسب با قد خودتان کمک بگیرید:

قدم بعدی، یادگیری نحوه گرفتن عصا است. دست‌هایتان را کامل درون بند ببرید و تسمه این محصول را روی مچ دستتان بیندازید. حالا دسته را بگیرید، طوری که قسمت بالای بند عصا میان انگشت شست و اشاره‌ شما قرار گیرد. بند باید دستتان را ایمن کند و انتهایش نیز باید بین کف دست و دسته عصا قرار گیرد. دسته را به‌درستی بگیرید تا حین کوهنوردی، از خطرهایی مانند لیزخوردن در امان بمانید.

یکی از بهترین و ایمن‌ترین تدابیر استفاده همزمان از دو عصا است که یکی از تکنیک‌های بسیار کاربردی در تنظیم باتوم کوهنوردی محسوب می‌شود تا تعادل بدنتان برقرار باشد. در مسیرهای طولانی و شیب‌های تند، بهتر است از دو عصای کوهنوردی استفاده کنید.

همچنین یکی از بهترین تکنیک‌های استفاده از باتوم، تناوب پا و عصا است. یعنی باید عصایتان را در دست مخالف با حرکت پا، هماهنگ کنید. بدین ترتیب تعادل خوبی خواهید داشت. مثلا از پای چپ بعد از عصای راست و پای راست بعد از عصای چپ استفاده کنید.

اگر می‌خواهید برای اولین بار به کوهنوردی با عصا بروید، سعی کنید تا جای ممکن راه‌رفتن طبیعی داشته باشید. استفاده از عصاها باید به‌تدریج باشد تا بدنتان خودش را با استفاده از این ابزار وفق دهد. بالاتنه بسیاری از مبتدی‌ها زود خسته می‌شود، پس سعی کنید کم‌کم بدنتان را با این ابزار سازگار کنید.

حین استفاده نیز عصا را در فاصله مناسبی از بدنتان قرار دهید. اگر مسیرتان هموار است، باتوم باید ۵۰ سانتی‌متر جلوتر از شما باشد. در مسیرهای شیب‌دار این فاصله به ۶۰ الی ۷۰ سانتی‌متر می‌رسد. حین صعود نیز بهتر است عصا به پاهایتان نزدیک باشد.

تکنیک‌های استفاده در سربالایی

روش استفاده از عصای کوهنوردی در سربالایی‌ها و شیب‌های تند اهمیت زیادی دارد. زیرا با روش صحیح می‌توانید فشار روی زانوهایتان را تا حد زیادی کاهش دهید و تعادل بهتری داشته باشید. تکنیک‌های زیر برای کوهنوردی در سربالایی رایج هستند:

• یکی از شگردهای تنظیم باتوم کوهنوردی این است که در سربالایی، باتوم‌ها را تنگ‌تر در دست بگیرید. یعنی دستتان را نزدیک به نوک باتوم قرار دهید و با فشردن بند مچی، آن را محکم نگه دارید. استفاده از این روش به شما کنترل بیشتری روی عصا می‌دهد و در حفظ تعادل کمک می‌کند.
• در شیب‌های تند می‌توانید از عصای خود به‌عنوان تکیه‌گاه استفاده کنید. باتوم را کمی جلوتر از خود قرار دهید و با فشار روی آن، خود را به‌سمت بالا بکشید. چون باعث می‌شود تا وزن بدنتان به‌طور مساوی روی پاها و دست‌ها توزیع شود.
• در شیب‌های بسیار تند می‌توانید از تکنیک دو نقطه استفاده کنید. در این روش، هر دو باتوم را همزمان به‌سمت بالا حرکت دهید و روی آن‌ها تکیه کنید. سپس، یک پا را به‌سمت بالا بیاورید و روی سنگ یا پستی و بلندی قرار دهید. این تکنیک به شما امکان می‌دهد تا در شیب‌های بسیار تند نیز به‌راحتی صعود کنید.
• تکنیک سه نقطه ترکیبی از دو تکنیک قبلی است. در این روش، ابتدا یک باتوم و یک پا را به‌سمت بالا حرکت می‌دهید و سپس باتوم دیگر و پای دیگر را به دنبال آن‌ها می‌آورید. این تکنیک به شما ثبات بیشتری می‌دهد و از لغزش جلوگیری می‌کند.

برای تسلط بر تنظیم باتوم کوهنوردی در سربالایی‌ها به تمرین مداوم نیاز دارید. در ابتدا در مسیرهای کم‌شیب تمرین کنید و به‌تدریج به مسیرهای دشوارتر بروید. باتوم‌های کربنی به دلیل وزن سبک و مقاومت بالا، گزینه مناسبی برای صعودهای طولانی و سنگین هستند.

تکنیک‌های استفاده در سراشیبی

حالا که با تکنیک‌های استفاده از باتوم در سربالایی‌ها آشنا شدید، باید نحوه استفاده از این ابزار را در سراشیبی‌ها نیز بیاموزید. بعضی از پرکاربردترین تکنیک‌ها عبارت‌اند از:

• در سراشیبی‌ها می‌توانید باتوم‌ها را به‌صورت گشادتر در دست بگیرید. یعنی دستتان را نزدیک به دسته باتوم قرار دهید و با استفاده از بند مچی، آن را ثابت نگه دارید. این روش به شما اجازه می‌دهد کنترل بیشتری روی سرعت نزول داشته باشید و از لغزش جلوگیری می‌کند.
• یکی از مهم‌ترین کاربردهای باتوم در سراشیبی، استفاده از آن به‌عنوان ترمز است. با فرو کردن نوک باتوم‌ها در زمین، می‌توانید سرعت خود را کنترل کرده و از لغزش جلوگیری کنید.
• استفاده از تکنیک T نیز یکی دیگر از نکات مهم در تنظیم باتوم کوهنوردی است. در این تکنیک، باتوم‌ها را به شکل حرف T در مقابل خود قرار دهید و با فشار روی آن‌ها، سرعتتان را کم کنید. این تکنیک به‌خصوص در شیب‌های تند و لغزنده بسیار موثر است.
• در تکنیک بعدی با نام ‌‌V، باتوم‌ها را به‌شکل حرف V در مقابل خود قرار دهید و با فشار روی آن‌ها، تعادلتان را حفظ کنید. این تکنیک به شما کمک می‌کند تا در مسیرهای ناهموار با اطمینان بیشتری حرکت کنید.
• زاویه باتوم‌ها نسبت به زمین بسیار مهم است. اگر زاویه آن‌ها خیلی قائم باشد، ممکن است به زانوهای شما فشار وارد شود. بنابراین سعی داشته باشید زاویه موردنظر را کمی به‌سمت عقب متمایل کنید.

برای سراشیبی بهتر است از نوک‌های تنگ و تیز عصاها استفاده کنید تا به‌خوبی در زمین فرو بروند. قبل از اینکه در شیب‌های تند از باتوم استفاده کنید، بهتر است در شیب‌های ملایم تمرین کرده باشید تا به تکنیک‌ها مسلط شوید. در سراشیبی حفظ تعادل بسیار مهم است. بنابراین به اطراف خود توجه کرده تا از لغزش روی سنگ‌ها و ریشه‌ها جلوگیری کنید. با رعایت این نکات برای تنظیم باتوم کوهنوردی و تمرین مداوم می‌توانید از این ابزار به بهترین نحو در سراشیبی استفاده کنید و از صعودهای خود لذت بیشتری ببرید.

نگهداری و مراقبت از عصای کوهنوردی

از آنجایی که عصا یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزار کوهنوردها است، باید از آن به‌خوبی مراقبت کنید تا عمر مفید و کارایی بیشتری داشته باشد. پس باید علاوه‌بر تکنیک‌های تنظیم باتوم کوهنوردی، با شیوه صحیح نگهداری آن آشنا شوید. از جمله:

• تمیزکردن پس از هر بار استفاده: پس از هر بار استفاده از عصا، به‌خصوص در شرایط گل‌آلود یا برفی، آن را تمیز کنید. گل و لای چسبیده به عصا به قطعات متحرک آن آسیب می‌رساند و عمر مفیدش را کاهش می‌دهد.
• شستشو با آب و صابون ملایم: برای تمیزکردن ابزارتان می‌توانید از آب ولرم و صابون ملایم استفاده کنید. استفاده از مواد شوینده قوی و اسیدی را فراموش کنید، زیرا ممکن است به سطح عصا آسیب برسانند.
• بررسی اتصالات: پس از هر بار استفاده، اتصالات عصا را به‌دقت بررسی کنید تا از محکم بودن آن‌ها مطمئن شوید. اتصالات شل‌شده در حین کوهنوردی مشکل ایجاد می‌کنند.
• روغن‌کاری قطعات متحرک: برای روان‌کاری قطعات متحرک، می‌توانید از روغن‌های مخصوص استفاده کنید. چون باعث می‌شود قطعات به‌راحتی حرکت کنند و عمر مفید عصا افزایش یابد.
• نگهداری در جای خشک: عصا را در جای خشک و خنک نگهداری کنید. رطوبت باعث زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات فلزی عصا می‌شود.
• جلوگیری از ضربه: از واردشدن ضربه مستقیم به عصا خودداری کنید. ضربه‌های شدید باعث شکستگی یا تغییر شکل عصا می‌شوند.
• جدا کردن قطعات در صورت عدم استفاده طولانی مدت: اگر قصد دارید برای مدت طولانی از عصا استفاده نکنید، بهتر است قطعات آن را از هم جدا کرده و در جای خشک نگهداری کنید.
• تعویض نوک‌های فرسوده: نوک‌های عصا پس از مدتی استفاده فرسوده می‌شوند و باید آن‌ها را عوض کنید. نوک‌های فرسوده باعث کاهش چسبندگی عصا به زمین و افزایش احتمال لغزش خواهند شد.
• حمل‌ونقل صحیح: هنگام حمل‌ونقل عصا، آن را در کاور قرار دهید تا از آسیب دیدنش جلوگیری شود.

توجه کنید که جنس عصا در نحوه نگهداری آن تاثیرگذار است. مثلا عصای کربنی نسبت به نوع آلومینیومی به مراقبت بیشتری نیاز دارد. همچنین نوع فعالیتی که با عصا انجام می‌دهید، در نحوه نگهداری آن موثر است. مثلا اگر از این محصول برای سنگ‌نوردی استفاده می‌کنید، باید مراقب باشید که به آن ضربه نخورد.

با رعایت این نکات ساده برای تنظیم باتوم کوهنوردی، می‌توانید عمر مفید این وسیله را افزایش دهید و مدت‌ها از آن استفاده کنید.

سوالات متداول

عصای کوهنوردی ابزاری ارزشمند برای افزایش لذت و ایمنی در کوهنوردی است. با درک اصول تنظیم باتوم کوهنوردی و تکنیک‌های استفاده و نگهداری صحیح از آن، می‌توانید به بهترین نحو از این ابزار بهره‌مند شوید. فراموش نکنید که تمرین مداوم و تطبیق تکنیک‌ها با شرایط مختلف مسیر، کلید تسلط بر استفاده از باتوم است. به‌یاد داشته باشید، باتوم ابزاری کمکی است و نباید به‌طور کامل به آن متکی باشید. همیشه اصول ایمنی کوهنوردی را رعایت کنید و در همین حین حافظ محیط‌زیست و طبیعت نیز باشید.